Σύντομος οδηγός για τις

Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις

(Νόμος 4019/2011 για την «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα») από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, μέσω της Ειδικής Υπηρεσίας για την Κοινωνική Ένταξη και την Κοινωνική Οικονομία της Γενικής Γραμματείας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων (ΕΥΚΕΚΟ).

1. Τι είναι η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση;

Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) είναι αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών του και διαθέτει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα.

Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.) είναι η επιχείρηση εκείνη, η οποία διοικείται ισότιμα από τα μέλη της και η λειτουργία της βασίζεται στην επιδίωξη συλλογικού οφέλους, ενώ το κέρδος της προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν αποκλειστικά το κοινωνικό συμφέρον. Δίνει προτεραιότητα στην αύξηση της απασχόλησης, με έμφαση στις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και όχι στη συσσώρευση κεφαλαίου. 

 Κατά τη διαδικασία λήψης επιχειρηματικών αποφάσεων, εφαρμόζεται η αρχή «ένα πρόσωπο – μια ψήφος», ανεξάρτητα από τον αριθμό των μερίδων που κατέχει κάθε μέλος της επιχείρησης. Το κέρδος της Κοιν.Σ.Επ. προκύπτει από δράσεις που εξυπηρετούν κυρίως το κοινωνικό συμφέρον και η διανομή του γίνεται για την εξυπηρέτηση των καταστατικών σκοπών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Μέλη της Κοιν.Σ.Επ. μπορεί να είναι φυσικά πρόσωπα ή εταιρίες, οι τελευταίες μέχρι του 1/3 των μελών. Κάθε μέλος διαθέτει τουλάχιστον 1 υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα και έως 5 προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες. Μέλος μιας Κοιν.Σ.Επ. δεν μπορεί να μετέχει σε άλλη Κοιν.Σ.Επ. που έχει έδρα στην ίδια Περιφερειακή Ενότητα και τον ίδιο καταστατικό σκοπό. Στο συγκεκριμένο τύπο επιχείρησης δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης ούτε Ν.Π.Δ.Δ. που υπάγονται σε Ο.Τ.Α. με εξαίρεση τις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης. Κάθε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής είναι υποχρεωτικά και μέλος της επιχείρησης.

Επιτυχημένα παραδείγματα Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων σε όλο τον κόσμο καταδεικνύουν ότι προσφέρουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να εργάζονται μαζί και να συστήνουν βιώσιμες επιχειρήσεις, οι οποίες δημιουργούν θέσεις εργασίας και προάγουν την ευημερία της κοινωνίας.

2. Πόσες κατηγορίες Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων υπάρχουν;

Ανάλογα με τον ειδικότερο σκοπό που εξυπηρετούν  οι Κοιν.Σ.Επ. διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

Οι Κοιν.Σ.Επ. διακρίνοται στις εξής κατηγορίες:

• Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης:Αποσκοπούν στην ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή των ατόμων που ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες πληθυσμού:
  • άτομα με αναπηρίες
  • εξαρτημένα ή απεξαρτημένα από ουσίες άτομα
  • οροθετικοί
  • φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι
  • ανήλικοι παραβάτες

Σε μια Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης, 40% κατ΄ελάχιστο των εργαζομένων θα πρέπει να ανήκει στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού, σε μόνιμη βάση. Για τη σύσταση απαιτούνται 7 πρόσωπα τουλάχιστον.

• Κοιν.Σ.Επ. Κοινωνικής Φροντίδας: Αποσκοπούν στην παραγωγή και παροχή προϊόντων και υπηρεσιών κοινωνικού – προνοιακού χαρακτήρα σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού όπως:
  • ηλικιωμένοι
  • βρέφη
  • παιδιά
  • άτομα με αναπηρίες και
  • άτομα με χρόνιες παθήσεις

Για τη σύσταση απαιτούνται 5 πρόσωπα τουλάχιστον.

• Κοιν.Σ.Επ. Συλλογικού και Παραγωγικού Σκοπού: Αποσκοπούν στην προαγωγή του τοπικού και συλλογικού συμφέροντος, στην απασχόληση, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης. Αφορούν στην παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών σε τομείς όπως:
  • πολιτισμός
  • περιβάλλον
  • οικολογία
  • εκπαίδευση
  • παροχές κοινής ωφέλειας
  • τοπικά προϊόντα
  • διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων

Για τη σύσταση απαιτούνται 5 πρόσωπα τουλάχιστον.

3. Γενικά χαρακτηριστικά των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων

• μια Κοιν.Σ.Επ πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον πέντε μέλη ή επτά μέλη για τις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης
• τα μέλη της Κοιν.Σ.Επ μπορεί να είναι είτε φυσικά πρόσωπα, είτε φυσικά και νομικά πρόσωπα. Η συμμετοχή των νομικών προσώπων στην Κοιν. Σ.Επ δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσοστό του 1/3 των μελών της
• δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
• δεν μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη ΝΠΔΔ που υπάγονται σε ΟΤΑ με εξαίρεση τις Κοιν.Σ.Επ. Ένταξης και υπό την προϋπόθεση ύπαρξης προηγούμενης έγκρισης από το φορέα που εποπτεύει το ΝΠΔΔ.
• κάθε μέλος πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον μία υποχρεωτική συνεταιριστική μερίδα και έως πέντε προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες,
• όλα τα μέλη έχουν δικαίωμα μιας ψήφου ανεξάρτητα από τον αριθμό των συνεταιριστικών μερίδων που διαθέτουν
• κάθε μέλος της Διοικούσας Επιτροπής να είναι υποχρεωτικά και μέλος της επιχείρησης.
• μόνη η συμμετοχή ενός φυσικού προσώπου με την ιδιότητα μέλους – εταίρου, σε Κοιν.Σ.Επ., δεν του προσδίδει εμπορική ιδιότητα και δεν δημιουργεί ασφαλιστικές ή φορολογικές υποχρεώσεις
• μέλος μίας Κοιν.Σ.Επ δεν μπορεί να μετέχει σε άλλη Κοιν.Σ.Επ που έχει έδρα στην ίδια Περιφερειακή ενότητα και τον ίδιο καταστατικό σκοπό
• τα κέρδη της Κοιν.Σ.Επ. δεν διανέμονται στα μέλη της, εκτός αν τα μέλη αυτά είναι και είναι εργαζόμενοι σε αυτή
• η διανομή των κερδών διατίθεται ποσοστιαία, ετησίως, ως ακολούθως :
• 5% για το σχηματισμό αποθεματικού
• έως 35% διανέμεται στους εργαζομένους ως κίνητρο παραγωγικότητας
• το υπόλοιπο (τουλάχιστον 60%) διατίθεται για τις δραστηριότητες της  επιχείρησης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

4. Οικονομικά κίνητρα για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις

• HΚοιν.Σ.Επδεν υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος για τα κέρδη της
• Το ποσοστό των κερδών της Κοιν.Σ.Επ. που διανέμεται στους εργαζόμενους, οι οποίοι ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού, υπόκειται σε παρακράτηση φόρου εισοδήματος, σύμφωνα με τον εκάστοτε ισχύοντα φορολογικό συντελεστή του πρώτου, μετά το αφορολόγητο ποσό κλιμακίου εισοδήματος.
• Οι εργαζόμενοι στις Κοιν.Σ.Επ, οι οποίοι ανήκουν στις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού και λαμβάνουν επίδομα πρόνοιας ή οποιαδήποτε άλλη παροχή, συνεχίζουν να εισπράττουν τις παροχές αυτές ταυτόχρονα με την αμοιβή τους.
• Οι Κοιν.Σ.Επ έχουν πρόσβαση στο υπό σύσταση Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας
• Οι Κοιν.Σ.Επ μπορούν να εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της επιχειρηματικότητας, σε προγράμματα του ΟΑΕΔ για τη στήριξη της εργασίας και σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης
• Οι Κοιν.Σ.Επ μπορούν να συνάπτουν Προγραμματικές Συμβάσεις με το Δημόσιο, τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού.
• Οι Κοιν.Σ.Επ δύνανται να εντάσσονται κατά την έναρξη της λειτουργίας τους σε συγχρηματοδοτούμενα ευρωπαϊκά προγράμματα που υλοποιούνται από την Γ.Γ. Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, τον ΟΑΕΔ και άλλους συναρμόδιους φορείς.

5. Τι είναι το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας;

Σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 1 του Ν.4019/2011, συστήνεται Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας, το οποίο είναι Δημόσιο Βιβλίο που τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή. Το Μητρώο τηρείται στο Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και η πρόσβαση σε αυτό γίνεται ατελώς από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.

Το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας αποτελείται από δύο επιμέρους μητρώα:

Ι. Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά : α) οι Κοιν.Σ.Επ. οι οποίες συστήνονται με βάση τον Ν.4019/2011 και β) οι Κοι.Σ.Π.Ε. του Ν. 2716/1999

ΙΙ. Ειδικό Μητρώο άλλων Φορέων Κοινωνικής Οικονομίας, στο οποίο εγγράφονται προαιρετικά οι υφιστάμενες νομικές μορφές, οι οποίες πληρούν σωρευτικά τα ειδικά κριτήρια που περιγράφονται στo άρθρο 14 παρ. 1 του Ν. 4019/2011.

6. Χρηματοδοτικά εργαλεία Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων

Με την εγγραφή τους οι Κοιν.Σ.Επ. και οι Κοι.Σ.Π.Ε του άρθρου 12 του Ν. 2716/1999 αποκτούν πρόσβαση στα χρηματοδοτικά εργαλεία του άρθρου 9 του Ν.4019/11, δηλαδή:

• δύνανται να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από τοΤαμείο Κοινωνικής Οικονομίας το οποίο συστήνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, σύμφωνα με την περίπτωση γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 4 του Άρθρου Δεύτερου του Ν. 3912/2011,
• δύνανται να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) και
• δύνανται  να εντάσσονται στον Επενδυτικό Νόμο Ν. 3908/2011, για την «Ενίσχυση των Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή».

7. Ποια είναι η διαδικασία σύστασης μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης;

Η δημιουργία μιας Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης απαιτεί ουσιαστικές ενέργειες σχεδιασμού έναρξης και ανάπτυξης των δραστηριοτήτων της, καθώς και τυπικές  διαδικασίες ίδρυσης. Οι τυπικές – υποχρεωτικές διαδικασίες ίδρυσης περιλαμβάνουν εκείνα τα βήματα που προβλέπονται για  την ίδρυση ενός αστικού συνεταιρισμού, ενώ επιπλέον απαιτείται και η εγγραφή στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας.

Στις ουσιαστικές ενέργειες σχεδιασμού ανήκουν τόσο η προπαρασκευή διαφόρων επιχειρηματικών εργαλείων, όπως είναι η έρευνα αγοράς και το επιχειρηματικό σχέδιο, όσο και η κινητοποίηση και ενημέρωση των πιθανών εταίρων της με στόχο τη δημιουργία του αρχικού πυρήνα της επιχείρησης και την προσέλκυση και άλλων ατόμων ή φορέων που πιθανόν ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν.

8. Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας

Το Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής; Οικονομίας της Διεύθυνσης Κοινωνικής Προστασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, είναι αρμόδιο για την τήρηση και λειτουργία του Γενικού Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας.

Το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας, είναι Δημόσιο Βιβλίο, που τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή και στο οποίο η πρόσβαση γίνεται ατελώς από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο. Με την εγγραφή τους στα επιμέρους Μητρώα, οι ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν δυνατότητα πρόσβασης στα χρηματοδοτικά εργαλεία του άρθρου 9 του ν.4019/2011.

Επισημαίνεται ότι μέχρι την έναρξη λειτουργίας του ηλεκτρονικού Μητρώου, οι απαιτούμενες διαδικασίες για την εγγραφή και πιστοποίηση των Κοιν.Σ.Επ., των Κοι.Σ.Π.Ε. και των άλλων φορέων Κοινωνικής Οικονομίας σε αυτό δύνανται να διενεργούνται και χειρόγραφα από το Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας.

Για πληροφορίες σχετικά με τα απαιτούμενα για την εγγραφή στο Μητρώο δικαιολογητικά:

στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Διεύθυνση Κοινωνικής Προστασίας, Τμήμα Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας, γραφείο 219, Πειραιώς 40

• στα τηλέφωνα: 2131516480 και 2131516483
• στα email: kgeormas@ypakp.gr  και fsismanidou@ypakp.gr