Τι είναι το Mentoring;

To mentoring είναι μια δυνατή συναισθηματική αλληλεπίδραση και σχέση, μεταξύ ενός γηραιότερου και ενός νεότερου ατόμου, στην οποία το νεότερο άτομο εμπιστεύεται, καθοδηγείται και αγαπά το γηραιότερο. Ο μέντορας υποστηρίζει, κατευθύνει και συμβουλεύει έναν νεότερο ενήλικα καθώς αποκτά γνώσεις για τον κόσμο των ενηλίκων και το χώρο εργασίας. Για λόγους απλούστευσης και για τις ανάγκες του παρόντος εγχειριδίου θα χρησιμοποιηθεί ο ακόλουθος ορισμός του mentoring:

“Το mentoring είναι μια προσωπική σχέση μεταξύ ενός έμπειρου στελέχους (συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας), ο οποίος συμπεριφέρεται ως υπόδειγμα,, δάσκαλος, καθοδηγητής και προστάτης, για τον λιγότερο έμπειρο (συνήθως νεότερο σε ηλικία) επαγγελματία ή εργαζόμενο.”

Παρόλο που δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός όρος για το mentoring, υπάρχει ομοφωνία ως προς τις λειτουργίες που επιτελεί και τις ανάγκες που καλείται να αντιμετωπίσει.

Τα πλεονεκτήματα του Mentoring

•  Αξιοποιεί εμπειρίες, γνώσεις και καλές πρακτικές που έχουν αναπτυχθεί σε μία περιοχή ή σε μία επιχειρηματική ομάδα.
•  Συμβάλει στην εμπλοκή, σε μια διαδικασία εκμάθησης.
•  Συμβάλει στην διάδοση καλών πρακτικών που ευνοούν την ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ των νέων επιχειρηματιών.
•  Διαμορφώνει και ενισχύει το δίκτυο σχέσεων μεταξύ των επιχειρηματιών.
•  Ενδυναμώνει και αναπτύσσει τις νέες και μικρές επιχειρήσεις, σε τοπικό επίπεδο.
• Αποτελεί ένα αξιόλογο εργαλείο υποστήριξης των διαδικασιών αλλαγής. Οι σχέσεις του mentoring είναι χρήσιμες και απαραίτητες σε μια μεταβατική φάση. Για παράδειγμα, κατά την φάση έναρξης της δραστηριότητας μιας επιχείρησης, στην προώθηση νέων προϊόντων ή στην διείσδυση σε νέες αγορές, κλπ.
• Ο μέντορας παρέχει στον καθοδηγούμενό του γνώσεις, συμβουλές, προκλήσεις, καθοδήγηση και υποστήριξη στην προσπάθεια του δεύτερου να ενταχθεί στο επαγγελματικό του περιβάλλον. Το mentoring ενσωματώνει πολλές λειτουργίες: διδασκαλία, συμβουλευτική, εποπτεία, φιλία, καθοδήγηση κ.α.

Ποιoς είναι ο μέντορας;

• Ο μέντορας έχει τον ρόλο να εδραιώσει μια σχέση εμπιστοσύνης και «εγγύτητας» με τον νέο επιχειρηματία, να παρέχει υποστήριξη, καθοδήγηση και ανεξάρτητη γνώμη, σε σχέση με τις ευκαιρίες που ο νέος επιχειρηματίας θα χρειαστεί να εξετάσει, αφήνοντας τον να πάρει την τελική απόφαση.
• Είναι ένα άτομο «έμπιστο και σοφό» που συμβουλεύει, με διάθεση να βοηθήσει ουσιαστικά και να αποτρέψει τα μοιραία λάθη.

Τι δεν πρέπει να κάνει ο μέντορας;

• Ο μέντορας δεν πρέπει να πει στον νέο επιχειρηματία τι να κάνει ή να πάρει αποφάσεις στην θέση του.
• Ο μέντορας δεν είναι ένας επαγγελματίας σύμβουλος, αλλά ένα άτομο σοφό και τίμιο.
• Ο μέντορας δεν παρουσιάζει την προσωπική του επιχειρηματική περίπτωση ή εμπειρία ως μοναδικό σημείο αναφοράς, αντιθέτως προτείνει μία διαφορετική γωνία παρατήρησης των προβλημάτων.

Ποια είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά ενός καλού Μέντορα;

• Διακρίνεται για την προθυμία του να μοιραστεί δεξιότητες, γνώσεις και εξειδίκευση.
• Επιδεικνύει θετική συμπεριφορά και ενεργεί ως πρότυπο.
• Παρακινεί άλλους ενεργώντας ως παράδειγμα προς μίμηση.
• Κινείται βάσει των αρχών εμπιστοσύνης και σεβασμού.
• Επιδεικνύει ενθουσιασμό για τη συνεργατική σχέση καθοδήγησης.
• Παρέχει καθοδήγηση και επικοδομητική ανάδραση.
• Δεν κρίνει, δεν αξιολογεί, δεν εκπαιδεύει.
• Εκτιμά τις απόψεις και πρωτοβουλίες των υπολοίπων.
• Ακούει, κατανοεί και προτείνει πρακτικές και ρεαλιστικές λύσεις.
• Προσβλέπει στη συνεχή εκμάθηση και βελτίωση των ικανοτήτων του στη διαδικασία καθοδήγησης.

Ποιος είναι ο ρόλος του Μέντορας Επιχειρηματικότητας;

• Παρέχει συμβουλές, πρακτικές λύσεις και προοπτικές στον mentee.
• Παρέχει πληροφόρηση σε ιδέες και σχέδια που του έχει δώσει ο mentee πριν προχωρήσουν σε υλοποίηση.
• Μοιράζεται και προσφέρει σύνεση και συμβουλές ως απόρροια των εμπειριών του, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στον mentee να έχει τις δικές του εμπειρίες.
• Ενθαρρύνει και υποστηρίζει τον mentee να ολοκληρώσει το πρόγραμμα και τις ενέργειες που αυτό περιλαμβάνει.
• Θεωρεί τον mentee υπεύθυνο για την επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει.
• Δημιουργεί ευκαιρίες για τον mentee που σε άλλες περιπτώσεις δε θα υπήρχαν (πχ. αυξημένη προβολή, πρόσβαση σε δίκτυα).
• Υποστηρίζει τις ανάγκες και φιλοδοξίες του mentee.
• Παρευρίσκεται σε συναντήσεις και ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις απέναντι στον mentee.
• Αντιλαμβάνεται τις δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτήσει ο mentee κατά τη διάρκεια του έργου και προσφέρει υποστήριξη για την απόκτηση των δεξιοτήτων αυτών.
• Κάνει προτάσεις στον mentee για τη βελτίωση των δεξιοτήτων, των ταλέντων, των ικανοτήτων, της πρωτοβουλίας και της δέσμευσής του στην προετοιμασία για μελλοντικές προσπάθειες.
• Αναπτύσσει ιδέες που θα εμπνεύσουν τον mentee.
• Βοηθά τον mentee να εμπιστεύεται περισσότερο τον εαυτό του επιβραβεύοντάς τον, εμψυχώνοντάς τον και παρέχοντας δημιουργική ανάδραση.
• Προτείνει άλλο μέντορα όταν εκείνος δεν μπορεί να προσδώσει αξία και εξειδίκευση σε μια συγκεκριμένη γνωστική περιοχή.
• Δεν φοβάται να πει “Δε γνωρίζω”.
• Ο ρόλος του μέντορα δεν περιλαμβάνει: Συμμετοχή στη διοίκηση της επιχείρησης του mentee.
• Παροχή νομικής και λογιστικής υποστήριξης (εκτός αν αυτό είναι το επάγγελμα του μέντορα).
• Ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλές σε προσωπικά θέματα.

Ορισμένες συμβουλές για τον Μέντορα

Για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί η παραπάνω σχέση, πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:

• Ο μέντορας δεν συναντά τον υποψήφιο νέο επιχειρηματία για να λύσει τα προβλήματά του ή για να πάρει αποφάσεις στην θέση του.
• Ο μέντορας δεν είναι επαγγελματίας σύμβουλος επιχειρήσεων, αλλά απλώς ένα άτομο που δίνει σοφές και τίμιες συμβουλές.
• Ο μέντορας δεν προτείνει τη δική του επιχείρηση ως μοναδικό σημείο αναφοράς, αλλά αναλύει διάφορες πλευρές του προβλήματος.
• Ο μέντορας βοηθάει για να μπορούν να ξεπεραστούν οι εσωτερικοί φόβοι και οι ανασφάλειες, που αποτελούν το πρώτο εμπόδιο στην ορθολογική διαχείριση μιας επιχείρησης.
• Ο μέντορας βοηθάει τον υποψήφιο στην απόκτηση της αυτοπεποίθησης και της εμπιστοσύνης στις ικανότητές του.
• Ο μέντορας βοηθάει τον υποψήφιο επιχειρηματία/ απόφοιτο να αναγνωρίσει, να εντοπίσει τα προβλήματά του και να εξετάσει τις δυνατές εναλλακτικές λύσεις, να προβεί στις επιλογές και να λάβει αποφάσεις που στην συνέχεια θα εφαρμόσει.

Οι τέσσερις τύποι Mentoring

   Τυπικό – Άτυπο Mentoring

H διεθνής βιβλιογραφία διαχωρίζει, μεταξύ τυπικού (formal mentoring) και άτυπου mentoring (informal mentoring):

Η βασική διάκριση μεταξύ τυπικού και άτυπου mentoring εντοπίζεται στη μεθοδολογία διαμόρφωσης της δυαδικής σχέσης. Οι σχέσεις άτυπου mentoring δεν είναι διαχειριζόμενες, δομημένες και αναγνωρισμένες από τον οργανισμό, μέσα στον οποίο αναπτύσσονται. Οι άτυπες σχέσεις mentoring είναι παραδοσιακά αυθόρμητες, αναπτύσσονται και εξελίσσονται χωρίς την εξωτερική παρέμβαση του οργανισμού. Βασική προϋπόθεση για τη διαμόρφωση τους είναι η επιθυμία τουλάχιστον ενός από τους συμβαλλόμενους, για τη σύναψη της «σχέσης». Οι σχέσεις άτυπου mentoring, αναπτύσσονται κατά τύχη και βασίζονται σε κοινά συμφέροντα, στον θαυμασμό του ενός για τον άλλο ή σε αυξημένες εργασιακές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, ένας τυπικός τρόπος με τον οποίο μπορεί να σημάνει η έναρξη μιας άτυπης σχέσης mentoring είναι όταν δύο άνθρωποι εργάζονται στο ίδιο επαγγελματικό χώρο και ο λιγότερο έμπειρος ζητά τη συμβουλή ή τη συνδρομή του περισσότερο έμπειρου και αυτός πρόθυμα ανταποκρίνεται μοιράζοντας τις εμπειρίες του και παρέχοντάς του καθοδήγηση.

Αντίθετα, το τυπικό mentoring αποτελείται από σχέσεις που υποστηρίζονται, επικυρώνονται και επιδοκιμάζονται από τους οργανισμούς. Οι σχέσεις τυπικού mentoring απορρέουν συνήθως από την απαίτηση των οργανισμών να συμμετάσχουν τα άτομα, σε αντίστοιχα προγράμματα. Ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνονται αυτές οι σχέσεις προκύπτει από την επιθυμία του οργανισμού – ή του τμήματος διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού – να προωθήσει τους στόχους της οργάνωσης, να βοηθήσει τους εργαζομένους να ενσωματώσουν την αντίστοιχη κουλτούρα, ενώ παράλληλα εκπαιδεύονται από έμπειρους επαγγελματίες του ίδιου οργανισμού. Οι σχέσεις τυπικού mentoring μπορούν να παραλληλιστούν με τα «προξενιά». Αυτές διαφοροποιούνται από τις άτυπες, καθώς ακολουθείται μια διαδοχική σειρά ιεραρχικών σταδίων για την ολοκλήρωση των στόχων για τους οποίους διαμορφώθηκαν και έχουν συνήθως, μικρότερη χρονική διάρκεια από ότι οι σχέσεις άτυπου mentoring. Τα στάδια που συγκροτούν μια τυπική σχέση mentoring και που κατ’ επέκταση τη διαφοροποιούν από μια άτυπη είναι τα εξής:

• Το αρχικό στάδιο κατά τη διάρκεια του οποίου, τα μέλη της δυαδικής σχέσης θέτουν βάσεις εμπιστοσύνης, στη μεταξύ τους σχέση και συνεργασία.
• Το μεσαίο στάδιο κατά τη διάρκεια του οποίου, οι μέντορες υποστηρίζουν τους καθοδηγούμενους τους να προσδιορίσουν τους στόχους τους.
• Το όψιμο στάδιο κατά τη διάρκεια του οποίου, οι μέντορες αλληλεπιδρούν με τους καθοδηγούμενους ούτως ώστε να ερευνήσουν τα ενδιαφέροντά τους, τα πιστεύω τους και τα αίτια που τους οδήγησαν στις επιχειρηματικές τους αποφάσεις.
• Το τελικό στάδιο κατά το οποίο, οι Μέντορες λειτουργούν ως role models.

Οι σχέσεις τυπικού mentoring είναι εκείνες που αναπτύσσονται στα πλαίσια του προγράμματος mentoring του Γραφείου Διασύνδεσης Α.Π.Θ., καθώς η δομημένη μορφή τους θα επιτρέψει στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή του.

Ακολούθως, παρουσιάζονται ορισμένες υποκατηγορίες του mentoring οι οποίες μπορούν να εντάσσονται παράλληλα σε οποιεσδήποτε από τις προαναφερθείσες κατηγορίες.               

Ομαδικό Mentoring

 Το ομαδικό mentoring, περιλαμβάνει περισσότερους από έναν καθοδηγούμενους. Το ομαδικό mentoring απαντά στις δυσκολίες που προκύπτουν, κατά τη διάρκεια εφαρμογής προγραμμάτων mentoring, για εξεύρεση εθελοντών μεντόρων. Έτσι λοιπόν, ένας ή περισσότεροι μέντορες εξυπηρετούν τις ανάγκες μιας ομάδας καθοδηγουμένων. Επιπλέον, το ομαδικό mentoring εξυπηρετεί και τις ανάγκες των καθοδηγουμένων που επιθυμούν διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους καθοδηγούμενους ή που μπορεί να μη νιώθουν άνετα να αναπτύξουν μια δυαδική σχέση με τον μέντορα. Παρόλα αυτά υπάρχει αμφιβολία ως προς την ικανότητα του ομαδικού mentoring να παρέχει στο σύνολο των καθοδηγουμένων τις υπηρεσίες που παρέχει το παραδοσιακό mentoring, δυσχεραίνοντας έτσι τη δυναμική ανάπτυξης μιας ισχυρής σχέσης, μεταξύ μέντορα και καθοδηγούμενου.

           E-mentoring (online mentoring)

Το e-mentoring αφορά στην ανάπτυξη μιας δυαδικής σχέσης μεταξύ ενός μέντορα και ενός καθοδηγούμενου. Ο μέντορας και ο καθοδηγούμενος επικοινωνούν μέσω του διαδικτύου, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα για ένα χρονικό διάστημα που θα προαποφασίσουν. Κάποια προγράμματα e-mentoring περιλαμβάνουν δύο ή/ και τρεις ακόμη προσωπικές συναντήσεις. Ο μέντορας και σε αυτήν την περίπτωση είναι καθοδηγητής ή σύμβουλος - στέλεχος σε θέματα καριέρας και απασχόλησης.